Húss og Jerome
51
sem hvorki beitir sverði né ofbeldi og gegn honum munu þeir ekki
standast”. En þá var langur tími til komu Lúters, en sá var í nánd,
sem bar þann vitnisburð gegn rómverska valdinu, og opnaði augu
þjóðanna.
Jóhann Húss var af fátækum alþýðumanna ættum; misti hann
snemma föður sinn og varð munaðarlaus. Móðir hans áleit að góð
mentun og guðsótti væri bezti arfur, sem foreldrar gætu eftirlátið
börnum sínum; þetta hvorttveggja reyndi hún því að veita syni
sínum. Húss stundaði nám við héraðsháskóla og bjó sig síðan til
náms við háskólann í Prag; fékk hann þar styrk sem kölluð var
ölmusa. Móðir hans fylgdi honum til Prag. Hún var félaus ekkja
og átti engan veraldlegan auð til þess að láta syni sínum í té, en
þegar þau nálguðust hina miklu borg féll hún á kné og bað Guð fyrir
föðurlausa drengnum sínum; bað um blessun hans og vernd. Þá hefir
móðurina ekki grunað hvernig þeirri bæn mundi svarað.
Á háskólanum skaraði Húss brátt fram úr öðrum vegna sinnar
frábæru ástundunar og hinna miklu gáfna, en mannkostir hans og
prúðmenska áunnu honum virð-ing og álit allra manna. Hann var
einlægur fylgjandi rómversk-kaþólsku kirkjunnar og leitaði stöðugt
þeirrar blessunar, sem hún þykist veita. Einhverju sinni var það á
kirkjulegri hátíð að hann gerði játningu sína; lagði hann þá síðustu
aurana sem hann átti í eigu sinni í guðskistuna og var í hópi þeirra
sem leituðu syndakvitt-unar þeirrar, sem kirkjan heitir. Þegar hann
hafði lokið undirbúningsnáminu tók hann að lesa guðfræði og ásetti
sér að verða kaþólskur prestur; fékk hann brátt á sig mikið álit og
varð innan skamms handgenginn hjá hirð konungsins. Hann var
gerður að háskólakennara og síð- ar að háskólastjóra við menta-
[79]
stofnun þá, er áður hafði veitt honum mentun. Á fáum árum höfðu
hagir ölmusu-piltsins í skólanum breyst þannig að hann var orðinn
augasteinn þjóðar sinnar og nafn hans var orðið víðfrægt um alla
Evrópu.
En það var á öðrum svæðum sem Húss hóf siðabóta-starf sitt.
Nokkrum árum eftir að hann var vígður til prests var hann skipaður
prédikari í bænahúsinu Bethlehem. Sá er þann söfnuð stofnaði hafði
lagt mikla áherzlu á að þar skyldi prédika á máli landsmanna sjálfra.
Þrátt fyrir mótstöðu rómversku kirkjunnar hafði útbreiðsla Guðs
orðs á þessu máli ekki með öllu orðið bæld niður í Bæheimi. En fólk
var mjög illa að sér í biblíunni og lestir af verstu tegund voru algengir
